فطریه

احکام عید فطر از نظر آیة الله خامنه ای(دام ظله)

قرارگاه سایبری شهادت مطلب : سوال: اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر، اختلاف پیش آید، وظیفه مکلف چیست؟ آیا هر مقلد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند؟

جواب: در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید، اطمینان به رویت ماه پیدا کند، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، باید آن روز را روزه بگیرد. آیة الله خامنه ای(دام ظله)

در این مقاله در مورد برخی احکام عید سعید فطر مطالبی را تقدیم شما عزیزان می کنیم:

ابتدا طرح یک مسئله مهم:

حکم به رویت هلال ماه وظیفه مرجع تقلید یا ولی فقیه؟

صاحب جواهر به عنوان یکی از مدافعان ولایت عامه فقیه، با توجه به روایات، محدوده صدور حکم و انشای فقیه عادل را منحصر به مقام قضا و رفع منازعه ندانسته و احکامی مانند حکم به رویت هلال اول ماه را نیز از شئون ولی فقیه می داند.

در علم فقه هم، نظر فقیه و مرجع تقلید، از موارد و معیارهای اثبات رویت هلال ذکر نگردیده و آثار شرعی بر قول فقیه و مرجع تقلید (بما هو فقیه و مفتی) مترتب نشده است، بلکه یکی از موارد اثبات رویت هلال ماه حکم حاکم اسلامی ذکر شده است.

بنابراین اگر چه رویت هلال ماه صرفاً از امور حکومتی نیست و با شهادت عدول و یا اطمینان خود انسان و دیگر موارد ذکر شده در توضیح المسائل، نیز اثبات می شود ولی اگر از دیدگاه حکمی از احکام حکومتی که مخصوص حاکم اسلامی است، به آن نگاه شود، جزء شئون ولی فقیه است؛ یعنی حکم دادن به این که اول ماه است از شئون ولی فقیه است.

 
برخی احکام عید فطر از نظر آیة الله خامنه ای(دام ظله):

سوال: اگر از گفته عده‏اى حدس بزنیم که فردا عید فطر است، آیا مى‏توانیم روزه بگیریم؟

جواب: تا هنگامى که براى شخص اطمینان پیدا نشود که فردا عید فطر و اول شوال است، نمى‏تواند روزه را افطار کند.

سوال: در برخى از کشورها (مثل سوئد) امکان رویت هلال ماه شوال پس از غروب خورشید تا دو سه روز بعد از رویت ماه نو در ایران منتفى مى‌باشد چون در این مناطق ماه قبل از خورشید غروب مى‌کند حال اگر در این مناطق امکان رویت هلال قبل از غروب خورشید وجود داشته باشد آیا همین مقدار براى اثبات هلال ماه شوال کفایت مى‌کند یا نه؟

جواب: رویت هلال پیش از غروب براى اثبات حلول ماه قمرى جدید از شبى که پس از رویت است، کافى است.

سوال: اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر، اختلاف پیش آید، وظیفه مکلف چیست؟ آیا هر مقلد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند؟

جواب: در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید، اطمینان به رویت ماه پیدا کند، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، باید آن روز را روزه بگیرد.

سوال: اگر شخصى در روزى که شک دارد عید فطر است یا نه، روزه را عمداً افطار کند، وظیفه‌اش در قبال روزه آن روز چیست؟

جواب: اگر در روز شک در عید فطر بودن، روزه را عمداً افطار کرده و بعداً هم یقین به عید بودن‌ آن روز برایش حاصل نشد و بیّنه شرعى بر عید بودن آن روز قائم نشد و حاکم شرع معتبرى هم حکم به عید بودنش نکرد، روزه آن روز هم قضا دارد و هم کفاره.

برخی احکام عید فطر از نظر آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

سوال: اگر هلال ماه شوّال دیده شود و هنوز مغرب نشده باشد، آیا مى شود روزه را افطار کرد؟ اگر عمداً روزه را افطار کنند حکم آن چیست؟ اگر کسى دستور دهد که روزه را افطار کنید و هنوز وقت افطار نباشد، آیا بر او کفّاره خود و مردم واجب است؟

جواب: دیدن ماه شوّال به تنهائى براى افطار کافى نیست; بلکه باید روز تمام شود. و اگر کسى جاهل به مسئله بوده باید قضا کند، امّا کفّاره ندارد و بر کسى که دستور افطار داده کفّاره اى نیست; هرچند نباید بدون تحقیق مسئله بگوید.

سوال: اگر هلال ماه رمضان در شهرى دیده شود آیا براى شهرهاى دیگرى که افق آنها یک یا دو ساعت فرق دارد اوّل ماه ثابت مى شود؟

جواب: اگر شهرى که ماه در آن دیده شده نسبت به شهر مورد بحث غربى باشد ماه ثابت نمى شود و اگر شرقى باشد ثابت مى شود.

سوال: با توجّه به این که در زمان حاضر وسایل پیشرفته در زمینه نجوم وجود دارد، و افرادى در این علم داراى تخصّص بوده، و در این فن، خِبره مى باشند، و رجوع به اهلِ خبره یک سیره بوده، و صحیح مى باشد; و با توجّه به این که این افراد بر اساس محاسبات دقیق اعلان نظر مى کنند. مثلا مى گویند: «در فلان سال، فلان روز و ساعت و دقیقه و ثانیه، در فلان کشور، کسوف اتّفاق مى افتد» و چنین هم مى شود، پرسش ما این است که: چرا در رابطه با حلولِ ماه مبارک رمضان، یا شوّال، به آنان رجوع نمى شود، و افراد عادى براى رویت ماه به خارج شهرها فرستاده مى شوند، تا تکلیف صوم و افطار روشن گردد؟

جواب: ما معتقدیم که اگر علماى نجوم در عصر ما با استفاده از وسایل دقیقى که در دست دارند در مسأله هلال ماه اتّفاق نظر داشته باشند، مخالفت با آنها مشکل است، مگر این که گروه کثیرى ادّعاى رویت برخلاف آن بنمایند. و این نظریّه را در سالهاى گذشته منتشر کردیم.
 
آیه الله بهجت (ره):

سوال: اگر کسى از روى بى اطلاعى در روز عید فطر روزه بگیرد، چه حکمى دارد؟

جواب: اشکالى ندارد.

برخی احکام زکات فطره از نظر آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظله):

سوال: زمان پرداخت زکات فطره چه موقع است؟ آیا می‎توان برای رساندن به فقیر خاصی پرداخت زکات را به تأخیر انداخت؟

جواب: زمان پرداخت زکات فطره در روز عید فطر است و برای پرداخت به فقیر خاصی می‎توان به تأخیر انداخت؛ اما نباید در پرداخت آن مسامحه و کوتاهی گردد و می‎توانید به وسیله پست یا بانک برای او ارسال نمایید.

سوال: آیا می‎توانیم زکات فطره را برای کمک به مدرسه و مسجد بپردازیم؟

جواب:. احتیاط واجب آن است که زکات فطره را به فقرای شیعه اثنی عشری بدهند اگر چه در شهر دیگر باشند.

سوال: آیا می‎توانم با پول زکات فطره، چیزی برای فقیر خریداری نمایم؟

جواب: خیر، زکات فطره‎ای را که کنار گذاشته‎اید، باید به همان صورت به فقیر بدهید و تبدیل آن به جنس دیگر صحیح نیست.
سوال: حکم کسانی که سرباز هستند و شب عید فطر در آنجا هستند، فطریه، آیا بر پدر آنها واجب است یا خودشان یا مثلاً سپاه یا ارتش یا نیروی انتظامی؟

جواب: در فرض سوال با تمکّن مالی فطره را باید خودشان بپردازند. والله العالم

سوال: اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطره‌ی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟

جواب: ساقط نمی‌شود. والله العالم

سوال: آیا می‌شود زکات فطره را به افرادی، مانند فرزند، زن، پدر یا مادر (اگر مستحقّ باشند) داد یا نه؟

جواب: زکات فطره را نمی‌توان به واجب النفقه داد. والله العالم

سوال: پرداخت زکات فطره به کمیته امداد، سازمان بهزیستی و بعض موسسات خیریه چه صورتی دارد؟

جواب: بنظر اینجانب، زکات فطره بنابراحتیاط واجب باید به فقرای شیعه اثنی عشری برسد و مکلّف باید آنچه را تحت عنوان زکات فطره به اینگونه سازمان‌ها و موسسات می‌دهد یقین کند که بدون کم و زیاد در مورد مصرف، (فقیر شیعه اثنی عشری) صرف شده و الا ذمّه‌اش برئ نمی‌شود. پس برای هر کس این یقین حاصل شود، اشکال ندارد، مثلاً کسی که زکات فطره می‌دهد و سیّد نیست باید یقین کند که به مصرف فقیر غیر سیّد رسیده، نه سیّد و نه مدرسه و مسجد و حسینیه. والله العالم

---

زکات فطریه

 

زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟

یکی از اعمال واجب در روز عید فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره بر کسانی واجب است که در شب عید فطر اولاً مکلف باشند و ثانیاً فقیر نباشد و ثالثاً نان‌خور دیگران هم محسوب نشوند. کسانی که دارای این شرایط هستند زکات فطره را باید بپردازند.

زکات فطره را چه زمانی باید پرداخت؟

وقت پرداخت زکات فطره از شب عید است تا ظهر روز عید و به نظر رهبر معظم انقلاب و برخی فقهای دیگر بنا بر احتیاط باید قبل از نماز عید زکات فطره را بپردازند. اگر کسی برایش این امکان وجود نداشت، یعنی دسترسی نداشت یا امکان پرداختن نبود لااقل جدا کند و کنار بگذارد تا بعداً ادا کند.

آیا ما به ازای ریالی زکات فطره برای امسال تعیین شده است؟

بله، همان‌طور که می‌دانیم زکات فطره برای هر نفر معادل سه کیلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال این‌ها است که اگر معادل پولی آن هم پرداخت شود اشکالی ندارد.

برای مثال بر سرپرست یک خانواده‌ پنج نفره واجب است که 15 کیلو از اقلامی که در بالا ذکر شد، به عنوان زکات فطره بپردازد. معمولاً هر سال قیمتی اعلام می‌شود برای این‌که مؤمنین وظیفه‌ خود را بدانند و به راحتی به این وظیفه عمل کنند و زکات فطره را بپردازند.

 اما احتیاط مستحب این است که افراد قوت غالب خودشان را در نظر بگیرند؛ یعنی آنچه که در زندگی، مصرف غالبشان است. مثلاً اگر برنج بیشتر مصرف می‌کنند بهتر این است که 3 کیلو برنج بپردازند. البته اگر قیمت بالاتر را انتخاب کنند بهتر است که این موضوع به انتخاب خود افراد بر می‌گردد.

زکات فطره چه مصارفی دارد؟

مصرف زکات فطره هم هر چند مصارف همان زکات اموال است و همان مصارفی است که در قرآن هم وارد شده است «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَ‌اءِ وَالْمَسَاکینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیهَا» (توبه، 60) اما در مورد زکات فطره احتیاطی هست که می‌فرمایند که به فقرای مؤمن بپردازند ولذا افراد اگر کسانی را می‌شناسند که فقیراند می‌توانند مستقیماً به فقیر بدهند. در غیر این صورت می‌توانند به افراد دیگری بدهند که به عنوان وکالت از طرف آن‌ها پرداخت کنند و یا به مؤسساتی که مورد اطمینان هستند زکات فطره را بپردازند تا آن را به اهلش برسانند.

نکته‌ قابل توجه دیگر این‌که سادات نمی‌توانند از غیر سید زکات فطره قبول کنند و یا به تعبیر دیگر کسانی که خودشان سید نیستند نمی‌توانند زکاتشان را به سید بپردازند. بنابراین تنها سادات هستند که می‌توانند زکات فطره را به سادات فقیر بپردازند. لذا افرادی که زکات فطره را به صورت وکالتی دریافت می‌کنند این نکته را مد نظر داشته باشند. همچنین ساداتی که زکات فطره می‌پردازند بهتر است به افرادی که واسطه هستند این نکته را گوشزد کنند.

برخی افراد در روز عید فطر، کفاره‌ی روزه‌ی خود را نیز می‌پردازند. این مورد از لحاظ فقهی به چه شکل است؟

البته کفاره مثل زکات فطره وقت معینی ندارد و بعداً هم می‌توان آن را پرداخت اما هرچه زودتر بهتر. این عزیزان حتماً توجه داشته باشند که کفاره با زکات فطره تفاوت زیادی دارد از جمله این‌که قیمت کفاره را نمی‌توان بجای کفاره پرداخت کرد ولذا حتماً باید طعام باشد. بنابراین اگر می‌خواهند به نهاد و مؤسساتی بپردازند حتماً باید در درجه‌ی اول قید کنند که کفاره است و نوع آن را هم مشخص کنند که کفاره‌ی عذری است یا کفاره‌ی عمدی. چون این دو کفاره هم در کیفیت مصرف با هم تفاوت دارند.

افرادی هستند که روزه بر آن‌ها واجب نبوده ولی پرداخت کفاره بر آن‌ها واجب است. آیا این افراد زکات فطره هم باید بپردازند یا زکات فطره مخصوص روزه‌داران است؟

زکات فطره تنها مخصوص روزه‌داران نیست بلکه آن‌هایی هم که عذری داشته‌اند و یا عمداً روزه نگرفته‌اند باید زکات فطره را بپردازند. زکات فطره یک واجب جداگانه‌ای است و باید ادا شود.

زکات فطره‌ سربازان در پادگان‌ها، پرستاران در بیمارستان‌ها، افرادی که در شیفت کاری هستند و امثال این‌ها برعهده‌ی کیست؟

اگر مخارج خودشان را خود تأمین می‌کنند برعهده‌ی خودشان است و اگر نان‌خور مثلاً پدر هستند، برعهده‌ی کسی هست که خرجی آن‌ها را می‌پردازد.

اگر کسی در شب عید فطر مهمان شخص دیگری بود، آیا زکات فطره‌ی او برعهده‌ی میزبان و صاحب‌خانه است؟

اغلب فقها و مراجع تقلید و از جمله رهبر معظم انقلاب نظرشان این است که اگر نان‌خور آن فرد محسوب نشود زکات فطره برعهده‌ی میزبان نیست بلکه برعهده‌ی خود فرد است. البته معمولاً مهمانی که یک شب دعوت شده است نان‌خور محسوب نمی‌شود.

 

---

---

میزان فطریه 94 اعلام شد

امام جمعه موقت تهران مبلغ فطریه امسال را از سوی مقام معظم رهبری برای هر نفر سه کیلوگرم گندم، به ازای هر کیلوگرم ۲۵۰۰ تومان تا ۲۷۰۰ تومان اعلام کرد.

مبلغ فطریه امسال را بر اساس قوت غالب گندم هفت هزار و پانصد تا هشت هزار تومان اعلام کرد و یادآور شد: این مبلغ برای تهران و یا شهرهای بزرگ است چراکه باتوجه به قیمت پایین تر گندم آزاد در برخی شهرستان ها و روستاها قیمت فطریه نیز به تناسب در این مناطق کمتر از این حد است.

وی گفت: برای افرادی که قوت غالب آن ها برنج است نیز این مبلغ براساس هر نفر سه کیلوگرم برنج محاسبه می‌شود.

آیت الله امامی کاشانی با بیان اینکه «افراد برنج‌هایی با مبالغ مختلف را مصرف می کنند» توضیح داد: مبلغ زکات فطریه برای کسانی که قوت غالب آنها برنج است، بسته به نوع و قیمت برنج مصرفی متفاوت است، اما در مجموع مبلغ سه کیلو برنج معادل 15 هزارتوان برای هر نفر از قرار کیلویی 5 هزار تومان محاسبه می شود.

وی افزود: اگرچه قیمت برنج هم مانند قیمت نان در شهرستان‌ها کمتر از قیمت آن در تهران است اما با توجه به آنکه حتی در شهرستان ها هم برنجی ارزان تر از کیلویی 5 هزار تومان مصرف نمی شود بنابر این در این مناطق هم همان مبلغ 15 هزارتوان بعنوان فطریه در نظر گرفته می شود.

آیت الله امامی کاشانی با بیان اینکه زکات فطریه باید قبل از نماز عید فطر پرداخت شود تصریح کرد: در غیر این صورت فطریه باید تا قبل از ظهر پرداخت شود و چنانچه کسی تا پیش از زوال روز موفق به پرداخت فطریه نشد، باید مبلغ آن را کنار بگذارد تا بعدا به دست مستحق برساند.

آیت الله امامی کاشانی در مورد زکات فطریه دانشجویان و کسانی که در منزل پدر ساکن هستند گفت: کسانی که در خارج از کشور درس می خوانند یا زندگی می کنند و یا کسانی که داخل کشور در خانه پدر زندگی می کنند، چنانچه هزینه خود را از رئیس خانواده می گیرند در این صورت پرداخت فطریه به عهده پدر این افراد است و سکونت داخل یا خارج کشور تفاوتی در این مسئله ایجاد نمی کند.

امام جمعه موقت تهران درخصوص زکات فطریه‌ای که به سادات داده می شود، تاکید کرد: باید توجه داشت که فطریه افراد عام ویژه افراد عام است بنابراین زکات فطریه‌ای که از غیر سادات جمع آوری شده به سادات تعلق نمی گیرد.

آیت الله امامی کاشانی افزود: اگر رییس خانواده سید باشد، می تواند فطریه اعضا تحت پوشش را به سادات فقیر بدهد اما در صورتی که سرپرست خانواده عام باشد (سید نباشد) نمی تواند فطریه را به خانواده ای با سرپرست غیرسادات بپردازد.

وی درخصوص میزان کفاره روزه گفت: میزان این کفاره برای هر روز از ماه رمضان که فرد بیمار بوده و یک روزه را نگرفته، یک چهارک نان است که باید حتما به مستحق برسد و نمی توان پول آن را پرداخت کرد بطوریکه کفاره باید حتما بصورت نان به مستحق داده شود.

آیت الله امامی کاشانی در خصوص جمع آوری کفاره در صندوق هایی که در سطح شهر و یا در کنار محل های اقامه نماز عید فطر به جمع آوری مبلغ کفاره می پردازند، توضیح داد: اگر به مسئولین صندوق اطمینان داریم که آنها کفاره را به صورت نان در اختیار فقرا قرار می دهند، ریختن مبلغ کفاره به این صندوق ها اشکالی ندارد.

امام جمعه موقت تهران افزود: اگر بیماری این فرد در طول سال برطرف شود، علاوه بر پرداخت کفاره باید قضای آنرا نیز بجا آورد اما چنانچه بیماری برطرف نشد این مسئله از گردن او ساقط است.

آیت الله امامی کاشانی در پایان در مورد محل هزینه کرد زکات فطره خاطرنشان کرد: زکات فطریه هر شهر باید در همان شهر و به مصرف فقرای همان شهر برسد.